آثار تاریخی  خوسف:

 

مسجدجامع خوسف :

مسجدجامع خوسف نیز مربوط به دوره قاجار دارای سردر ورودی بلند با طاق جناغی و تزئینات رسمی بندی، صحن، شبستان زمستانی به نامهای ملاعلی اکبر و حاج عبدالخالق، یک شبستان تابستانی و شبستان های مهتابی و خلیلان است.

ورودی بنا و شبستان های مهتابی و خلیلان در دوره های معاصر بازسازی شده اند و در جریان مرمت شبستان مسجد به بقایا و آثاری مربوط به دو دوره مختلف برخورد شد. در مورد زمان ساخت این بنا در بین اهالی مشهور است که از مساجد مربوط به زمان حیات مبارک امام حسن مجتبی(ع) است ولی در این مسجد شواهدی برای تأیید این ادعا وجود ندارد. بنای موجود در دوره قاجار به فراخور نیاز مرمت و گسترش یافته ولی بر اساس گمانه زنیها زمان بنای اولیه مسجد مربوط به دوره های قبل از آن است.

 

 

آرامگاه ابن حسام خوسفی:

 آرامگاه ابن حسام خوسفی، شاعر سده نهم هجری، در شهر خوسف استان خراسان جنوبی واقع شده‌است. این آرامگاه که قدمت آن به بیش از ۵۰۰ سال می‌رسد، در سال ۹۲۰ هجری قمری ساخته و در قرن ۱۳ قمری بازسازی گردید.

بنا دارای نقشه چلیپایی شکل و پوشش گنبدی است و در سه جهت، سه طاق نما با قوس جناقی دارد.

همچنین در داخل آرامگاه کتیبه‌ای کاشی کاری شده به رنگ سفید حاوی اشعار ابن حسام است که دور مقبره را فرا گرفته‌است.

محمد فرزند حسام الدین نوه شمس الدین محمد مشهور به  محمدبن حسام یا ابن حسام ملقب به شمس الدین از شاعران قرن نهم هجری قهستان است. خاندانش در قهستان به شعر و ادب و وعظ و پیشوایی شهرت داشته اند. وی در سال 872 یا 873 ه ق در قریه خوسف بیرجند به دنیا آمده است و از ارشادها و تربیت های پدرش بهره برده است .

تربیت های پدر خاک مرا خوشبوی کرد        خاک خوش بر خوابگاه تربت بابای من

ابن حسام با کمالات معنوی در عرصه زندگی قدم در صحرای قناعت نهاد . او غالب اوقات خویش را به خلوت و عزلت گذراند. رنج بیل و گرد و غبار دهقانی را بر درگاه امیران ایستادن ترجیح داد.

ابن حسام فرمانروای سرزمین قناعت است که با سمند صاعقه مانند خیالش بر عرصه آن می تازد و با نظم روان و نطق شیرینش آن را بارور می سازد .

 من به  شهر  قناعتم   حاکم                   شکر و تلیم شهربند من است.

ملک علم سند شاهان است                   شعر ، ملک من و پسند من است

تازی تیز تاز تند خیال                              چون سواری کنم کمند من است

نظم چون آب و نطق شیرینم                    راست پرسی گلاب و قند من است

گردن من کمند آز نیست                         که سر آز در کمند من است

ابن حسام از شاعران بزرگ است که شهرت وی به خاطر خاوران نامه اوست. خاورنامه یا خاوران نامه منظومه ای است حماسی مذهبی شامل 22500 بیت در بحر متقارب که به تقلید از شاهنامه فردوسی درباره جنگ های حضرت علی (ع) و یارانش با قباد پادشاه خاوران سروده است .

شاعر حماسه مذهبی خود را با این اشعار شروع کرده است :

 نخستن برین نامه دلگشای              سخن نقش بسم به نام خدای

خداوند هوش و خداوند جان                   خداوند بخشنده مهربان

یگانه خداوند بالای و پست                 گوا بود بر هستی هر چه هست

ابن حسام شاعری است شیعه مذهب با طبعی وقاد که در مزرعه  رچ  یا  ریچ ، زمستان ها را به عبادت می گذرانده است .

اثر دیگر ابن حسام منظومه (نثرالالی ) است که ترجمه ای از صد کلمه رشید وطواط که شاعر آن را به نظم کشیده است . دیگر اثر وی دیوان اوست که در حدود یازده هزار بیت مشتمل بر قصاید ترجیعات و مخمسات و مثنوی ها و رباعی ها که متظمن نکات حکمی ، وعظ و اندرز می باشد. این دیوان به کوشش شادروان احمد احمدی بیرجندی و محمد تقی سالک به چاپ رسیده است .

مقبره ابن حسام در قریه خوسف زیارتگاه اهل دل است . آرامگاه ابن حسام خوسفی شاعر برجسته دوره صفوی با فرم هشت ضلعی با گنبدی شبیه کلاه فرنگی که در اصل نورگیر مقبره محسوب می گردد احداث شده است.فضای ورودی آرامگاه دارای پله است که در نمای جنوبی ساختمان قرار گرفته و به لحاظ فرم مانند پیش طاقی بوده که سقف آن دارای فرم قوسی شکل به صورت سه بخشی کند است.
در نمای خارجی مقبره در سه طرف نورگیر یا پنجره کارگذاشته شده که نور فضای داخلی را تامین می کنند و همچنین علاوه بر پنجره ها طاق نماهایی در نمای خارجی ساختمان موجود است که فرم کلی بنا از این طاق نماها نشأت می گیرد.

                     

 

مدرسه ابن حسام:

این بنا از عناصر معماری ایران از قبیل سردر ورودی، دالان حیاط و اتاق ها… حیاط تشکیل شده است ورودی بنا با طاق کلیل است. نمای حاشیه خیابان مدرسه قاب بندی آجری و قاب های آجری اطراف پنجره ‌ها می‌‌باشد نمای داخل حیاط نیز دارای قابها‌ی آجر‌ی تاریخ ساخت این بنا بر اساس لوح موجود در سردر بنا 1260 هـ.ق است. این بنا به دستور ملا علی اکبر خوسفی و با هزینه فردی به نام آقا محمد خان بنا شده است. این بنا در دوران پهلوی دچار تغییراتی شده است.

 

 

 خانه تاجور:

این بنا مربوط به دوره قاجاریه بوده و از ویژگی‌های معماری آن داشتن دو در ورودی است یكی از ورودی‌ها دارای تزئینات آجركاری دوره پهلوی و دیگری دارای تزئینات رسمی بندی بوده و از لحاظ معماری اصیل‌تراست. تزئینات بنا شامل رسمی بندی و آجركاری‌های ورودی، كار‌بندی‌های ایوان و پنجره‌های مشبك است،از دیگر خانه‌های تاریخی خوسف می‌توان به خانه خلیلی و خانه علوی اشاره كرد كه در بافت تاریخی خوسف قرار دارند.

مؤلف كتاب ناشناخته حدود العالم من المشرق الی المغرب كه در سال ۳۷۹ هجری قمری تألیف شده از خوسف خسب یاد كرده و حمدالله مستوفی در سال ۷۴۰ هجری در كتاب نزهه القلوب‌ درباره خوسف چنین می‌گوید‌: «خوسف شهر كوچكی است و چند موضع توابع دارد و آب آن از رودخانه باشد و دی‌ها را آب از كاریز باشد و در آنجا همه نوع انتفاعی حاصل آید.”

حافظ نیز در مورد تعداد مزارع و موقعیت شهر خوسف چنین بیان می‌‌دارد‌: «‌۲۰ قریه و ۱۰۰ مزرعه از توابع خوسف بوده كه در كنار بیابان است و در آن طرف بیابان حدود كرمان بوده، خبیص نواحی آن است و آن بیابان را لوت خوانند و در تابستان از آن موضع نمی‌توان گذشت ۴۰ فرسنگ در آن راه آب ندارد.
عوامل متعددی در نحوه شكل‌گیری و گسترش كالبدی بافت‌های تاریخی مؤثر می‌باشند شناخت كامل و احاطه بر این عوامل تأثیر زیادی در بررسی، تجزیه و تحلیل عملكرد بافت دارد، عواملی مانند میزان خشكی یا رطوبت هوا‌، درجه حرارت‌، میزان و نوع بارش‌های جوی، نوع‌، جهت و سرعت وزش بادهاعوامل اجتماعی از قبیل مذهب‌، اعتقادات‌، آداب و رسوم‌، روابط اجتماعی‌، نوع شغل‌، میزان درآمد و نوع طبقات اجتماعی نیز در این مورد تأثیر‌گذارند.
بافت قدیمی خوسف نیز كه در طول حیات چند ۱۰۰ ساله خود‌، فراز و نشیب‌های زیادی را طی كرده از این امر مستثنی نبوده و در جریان شكل‌گیری و رشد خود بسیار از این عوامل متأثر شده است.»

 

 

خانه مالکی:

تاریخ ساخت بنا 1250 تا 1260 ﻫ. ق می باشداین بنا در بافت قدیم خوسف واقع شده است از عناصر معماری این بنا می توان به دهلیز حیاط ایوان شاه نشین، و اتاق های متعدد دور تادور حیاط اشاره نمود.
مهمترین تزئینات این بنا نقوش اسلیمی وگل گیاه برسطح تویزه ها وپوشش شاه نشین می باشد.این بنا با شماره 3443 در فهرست آثار ملی کشور جای گرفت.

 

 

قلعه خوسف:

پلان این بنا چهار ضلعی بوده ودر چهار برج در چهار گوشه آن ایجاد گردیده است. درب اصلی ورودی در ضلع غربی قرار داشته و برخوردار از فضاهای داخلی متنوع بوده است که اکنون آثار آن بدلیل حوادث طبیعی و انسانی از بین رفته است.

این بنا در زمان فرمانداری کاظم خان همزمان با حکومت نادر شاه پایه گذاری شده ودر دوره های بعدی گسترش یافته است.

 

 

 منطقه گواب خوسف:

یکی ازجاذبه های گردشگری شهرخوسف که درجوار بافت قدیمی شهرقرارگرفته، منطقه گواب می باشد.

              

 

 

 آب انبارهاي خوسف :

شرايط و اوضاع اقليمي خشك و نيمه خشك بخش عمده اي از ايران، تاثيري بنيادي در خلق پديده هاي گوناگون معماري اين سرزمين گذاشته است به طوري كه مردم براي دسترسي به آب چندين كيلومتر قنات حفر كرده و به دليل نبود لوله كشي و امكانات سرمايشي در شهر، روستا و بيابان ها سد يا مكان هايي براي ذخيره آب تابستان احداث مي كردند كه آب انبار ناميده مي شد، در حال حاضر اين آثار ارزشمند از رونق افتاده و در بعضي نقاط به ويرانه هايي تبديل شده و سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري نيز توجه چنداني به اين آثار تاريخي ندارد.
از نظر شكل و معماري قسمت هاي مختلف يك آب انبار عبارت بود از منبع ذخيره آب، پوشش منبع، بادگير و هواكش، راه پله، پاشير و سردر تزئيني كه معمولا به شكل چهار ضلعي، مكعب، مكعب مستطيل، هشت گوشه و استوانه احداث و بخش عمده آن در زير زمين حفر مي شد و پوشش آن به صورت گنبدي مخروط مسطح و ساخته شده با آجر بوده، گنبدهاي مخروط نيز به دو نوع صاف و زمينه اي يا پله اي ساخته مي شد.
براي سالم نگه داشتن آب و خنك كردن آن روي پوشش انبار دريچه اي باز مي گذاشتند تا جريان هوا در آن برقرار باشد.
راه پله ها كه دسترسي به پاي شير و محل برداشتن آب را ميسر مي كند با توجه به عمق و بزرگي حوض انبار تعداد آن از ۱۰ تا ۵۰ پله متغير است و گاهي پله هايي با پهناي زياد مي ساختند تا افراد به راحتي بتوانند با سطل، دلو، كوزه، سبو و مشك از كنار هم عبور كنند و شير آب را نيز حدود يك متر مربع بالاتر از كف منبع نصب مي كردند تا مواد ته نشين شده با آب خارج نشود.سردر آب انبارها، چشمگيرترين واحد تزئيني و نماسازي شده بنا بود كه برخي از آن ها نقاط معماري منحصر به فردي داشته و در ساخت آب انبارها سنگ، آجر، شفته، آهك، ساروج و گاهي هم سرب به كار مي رفت.
نكته اساسي در اين بنا آب بندي منبع بوده به طوري كه نبايد پس از آبگيري هيچ گونه نشتي داشته باشد و در برابر فشار آب ترك بردارد و آب پس دهد، كف منبع را شفته آهك يا سرب مي ريختند مانند آب انبارهاي خواجه و ريگ در يزد، گنجعلي خان در كرمان و آب انبار مهربان در خوسف، ضمن اين كه آب انبارها را در محل هايي مي ساختند كه بتوانند به راحتي آب قنات ها ويا آب باران در فصل زمستان آن را پر از آب كنند.
خوسف نيز به دليل قرار گرفتن در منطقه گرم و خشك آب انبارهاي زيادي دارد و آثار آن هنوز باقي است و در بعضي نقاط و به خصوص صحرا و بيابان ها مورد استفاده قرار مي گيرد.
مردم خوسف زمستان هر سال مجراي خروج مخزن آب را باز مي كردند تا آب هاي اضافي از آن خارج شده و ته آن عاري از هر گونه لجن يا خاك و خاشاك شود، قبل از ذخيره آب در قسمت ورودي آن چاله اي حفر كرده و آب را در آن ذخيره مي كرده اند و پس از پر شدن، آب آن را يك دفعه رها كرده تا خاك و خاشاك ته مخزن به بيرون هدايت شود و پس از تميز كردن، آب را داخل آب انبار ذخيره مي كردند و گودال يا چاله ذكر شده به عنوان يك صافي عمل مي كرد و اين كار را معمولا در سردترين شب هاي سال انجام مي دادند و استفاده از آب در زمستان ممنوع بود.در شهر خوسف آب انبارها به دو نوع تقسيم مي شود؛ در برخي آب انبارها ظرفيت مخازن آب كم بود(حوض) و دسته دوم به آب انبارهايي با ظرفيت آبگيري بيشتر(حوض انبار) مشهور بود كه مهم ترين آن ها عبارتند از:

۱-حوض انبار پايين شهر مشهور به حوض انبار حاج رفیع خوسفی، جنب مسجد جامع و حسينيه صاحب الزماني(عج) كه آن را شخصي به نام حاجي رفيع ساخته و بيش از ۳۵۰ سال از بناي آن مي گذرد و ظرفيت آن ذخيره ۴ شبانه روز آب بوده كه هنوز سالم و پا برجاست ولي از آن استفاده نمي شود.

۲- حوض انبار بالاي شهر مشهور به حوض انبار كربلايي خديجه كه ريش سفيدان منطقه مي گويند باني آن زني تهي دست و با خدا بوده و خرج ساخت آن را با چند سال ريسندگي نخ تامين كرده است، اين حوض انبار نزديك حمام عمومي در حاشيه خيابان ابن حسام قرار دارد و مخزن آن در زميني سنگلاخي بنا شده و هم اكنون نيز مورد استفاده قرار مي گيرد و قدمت آن به بيش از ۲۵۰ سال مي رسد.

۳-حوض انبار مهربان در قسمت شمال شرقي(بافت قديمي شهر) واقع شده كه مرحوم حاج علي اكبر مهربان با يك نفر ديگر در سال ۱۳۴۰ هجري آن انبار را بنا كرده است كه پس از اجراي شبكه لوله كشي آب و امكانات سرمايشي اين بناي ارزشمند اهميت خود را از دست داد و حدود ۵ سال قبل با همكاري شهرداري خوسف اين بنا تبديل به گود زورخانه شده و مورد استفاده ورزشكاران باستاني قرار مي گيرد.

۴-حوض محمدقلي خان جنب نمايندگي ميراث فرهنگي خوسف كه قدمت اين اثر به حدود ۲۰۰ سال قبل مي رسد و اين اثر هم اكنون به طور كامل از بين رفته است.

۵-حوض كل گوده جنب هيئت حسيني خوسف كه اين ۵ حوض انبار همگي از جوي مياني(ده ميان) آب ميشده است.

۶-حوض انبار سر پرچ

۷-حوض انبار محله جوميان و ده ها آب انبار و حوض در روستاهاي بزرگ و كوچك و صحراها و بيابان هاي خوسف كه هنوز هم مورد استفاده عموم قرار مي گيرد.

حدود ۴ سال قبل تعدادي از آب انبارهاي صحرايي بازسازي و مرمت شد و براي جلوگيري از ورود حيوانات وحشي در توري و پنجره در آن نصب شد و هر چند اين آثار در خشكسالي اخير بدون آب ماند ولي امسال بر اثر بارندگي و جاري شدن سيل بيشتر آن ها آب دارد.

 

خانه سرپرچی(مهربان)،خانه سالاری، خانه شکوهی،خانه مولودخان نخعی، خانه صمدی، خانه عزیزا…رفیعی، خانه علوی، خانه اشرفی، خانه بینا، خانه سرهنگی(نخعی)، مسجد محله (باب الحوائج)، مسجدمحله پایین شهر(امام حسن عسکری(ع))، موقوفه ی میرزاجعفر، مقبره ملا علی اکبرخوسفی ازدیگربناهای تاریخی شهرخوسف می باشند.

 

قلعه رستم :

قلعه رستم در شهرستان خوسف روستای گنج قرار دارد. این قلعه بر روی تپه‌اى رفیع که بر جلگه خوسف و دشت ماژان مشرف است، واقع شده است و از جمله قلعه‌های اصلی اسماعیلیان قهستان می باشد که ساخت ابتدایی آن به دوره ساسانیان مربوط می شود و بعدها توسط اسماعیلیان قلعه بازسازی و مورد استفاده مجدد قرار گرفت که در برخی متون قلعه رستم بعنوان قلعه دختر نیز نامیده شده است.

 

 

باغ های گل نرگس:

دارا بودن شرایط اقیلمی مناسب برای رویش گل نرگس به دیار گلهای نرگس معروف است. این شهرستان یکی از قطب‌های پرورش و تولید گل نرگس در شرق کشور محسوب می‌شود و نرگس تولیدی درآن یکی از مرغوب‌ترین نوع نرگس‌های تولید شده در کشور است.

نرگس زارهای خوسف با مساحت 20 هکتار یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان است که جلوه خاصی را به آن می‌بخشد و بوی این گل‌های بهشتی نوازشگر روح است.

 

 

آبگرم لوت :

از جمله جاذبه ها و قابلیت های گردشگری و با اهمیت شهرستان خوسف آبگرم لوت در فاصله ی حدود 70 کیلومتری جنوب شهر خوسف است . این آبگرم طبیعی با خواص اعجاب انگیزش سالانه پذیرای خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی می باشد و از موقعیت مناسبی در منطقه برخوردار است.

خواص آبگرم:
از خواص فیزیکی و شیمیایی آبگرم لوت می توان به موارد ذیل اشاره نمود :

• رنگ ومزه: معمولا آبهای معدنی بی رنگ وزلال هستند که آب گرم لوت نیز از این قاعده استثنا نیست ولی در برخی موارد در اثر وجود مواد معلق یا کلوئیدی رنگین وکدر می شود مثلا در مورد آبهای گوگردی که SHاکسیده می گردد باعث رنگ شیری و آبی آبهای گوگردی می شود در کل باید گفت آب گرم لوت بی رنگ وزلال می باشد.
• بو: آب گرم بی بو می باشد.
• وزن مخصوص : معمولا آبهای گرم به دلیلی دارا بودن مواد محلول دارای وزنی بیش از یک هستند.
• درجه حرارت : درجه حرارت و گرمای آب معدنی به منشاءآنها ،عمق زمین و فعالیتهای بیولوژیک وواکنش های شیمیایی همچنین سرعت بالا آمدن آنها و نظایر آن داردوممکن است از حدود 6درجه تا 98 درجه سانتیگراد باشد گرمای آب معدنی به علل خاص چون زلزله تغییر نماید.
  درجه حرارت آب گرم لوت براساس نمونه برداری آقای دکتر فرخی 3/24 درجه سانتیگراد است که این نمونه در شهریور ماه سال 1384برداشته شده است.
• هدایت الکتریکی :هدایت الکتریکی آبهای معدنی بستگی به میزان املاح موجود آنها دارد و چون املاح آبهای معدنی زیادترازآبهای آشامیدنی است هدایت الکتریکی آنها نیز بیشتر می باشد و در مورد آبهای معدنی تغییرات هدایت الکتریکی نشانه اختلاط آنها با آبهای سطحی است هدایت الکتریکی آب گرم لوت 8760 می باشد.
• اکسید و احیا شدن :هرگاه در زمینهای آبرفتی با آبهای اکسیژن دار مخلوط شوند اکسید می شوند وممکن است گوگرد – تیوسولفات – سولفیت وسولفات تولید و چون آب گرم معدنی لوت نیز سولفاره است اکسید شدن آن به یکی از شکلهای فوق اتفاق خواهد افتاد.
  بر اساس خواص شیمیایی فیزیکی آب گرم لوت این چشمه برای درمان امراض پوستی،عضلانی و گوارشی مناسب بوده که با ارزیابی های به عمل آمده از گردشگران مشخص شد که حدود 50%آنهابه منظور معالجه امراض پوستی ،42%به منظور معالجه امراض عضلانی و8%به منظور معالجه امراض گوارشی به این چشمه سفر کرده اند.بنابراین ملاحظه می شود که هدف اصلی گردشگران از سفر به آب گرم لوت درمان امراض پوستی بوده است. 

اطلاعات تکميلي :

نام جاذبه: آبگرم لوت

نوع جاذبه: چشمه, آبدرمانی

نام شهرستان: خوسف

بهترین زمان سفر: بهار, تابستان

راه دسترسی: خاکی

وضعیت رفاهی و زیرساخت: آب شرب, برق

نشانی: خرایسان جنوبی – خوسف – 75 کیلومتری شهر خوسف

 

 

 مسجد جامع روستای گل:

این بنا در روستای گل واقع در 30 کیلومتری جنوب شرقی خوسف، قرار گرفته است بنا شامل سردر ورودی، دهلیز شبستان ستوندار، صحن، پایاب و دو ایوان می باشد ورودی بنا که از لحاظ معماری وتزئینات وابسته مهمترین و با ارزشترین بخش بنا محسوب می شود دارای تزئینات انبوه گچبری و با طرحهای اسلیمی و رسمی بندی می باشد. شبستان بنا دارای چهار ستون چهار ضلعی به قطر حدود سیزده سانتیمتر و نه گنبد می باشد.در دو طرف جنوب غرب و شمال شرق صحن دو ایوان قرار دارد که دارای قوس کلیل می باشد.این بنا برخوردار از کتیبه ای سنگی می باشد که در تاریخ 1191ﻫ. ق را نشان می دهد.

 

 

منطقه آرک و کرنگ:

منطقه آرک و کرنگ در 52 کیلومتری غرب بیرجند و 17 کیلومتری شمال شهر خوسف واقع شده است. کوهستانی بودن منطقه، منابع آب نسبتا فراوان ، دره ها و چشم اندازهای زیبا همراه با پوشش گیاهی از تنک تا متراکم از منابع با ارزش این منطقه محسوب می گردند. منطقه حفاظت شده آرک و کرنگ با وسعت ساحت 23,571 هكتار در استان خراسان جنوبی واقع است. اين منطقه كه در 80 کیلومتری جنوب غربى بيرجند واقع شده است، يكى از نواحى جنگلى و زيباى استان محسوب مى‏ گردد و غالب پوشش گياهى اين منطقه را درختان بادامشك، بنه، گز و تاغ، و گياهان دارويى همچون گل زوفا، كلپوره، شاه تره، خاكشير، درمنه و… تشكيل مى ‏دهند. همچنين در اين منطقه جانوران و پرندگانى مانند گرگ، روباه، شغال، خرگوش، قوچ، بزكوهى، كبك، تيهو و سينه سياه و … وجود دارند كه در شمار ثروت‏هاى طبيعى به شمار مى ‏روند.

 منطقه آرك و گرنگ بر اساس آگهي رسمي مصوبه شماره 270  شورايعالي حفاظت محيط زيست مورخ 19/01/85  به عنوان منطقه حفاظت شده معرفي گرديده است.

 موقعیت عمومی منطقه :منطقه آرک و گرنگ در 52 کيلومتري غرب بيرجند و 17 کيلو¬متري شمال شهر خوسف  و از نظر مختصات جغرافیایی بين  E583700 طول غربی تا  E585500 طول شرقي و بين  N324700 و   N330500  عرض شمالي واقع گرديده است. 

شمالاً: از کلاته شمس در امتداد جاده خاکي تا بين آباد و از اين نقطه تا روستاي آرک و پس از گذشتن از روستاي حامي تا دهن رود.

جنوباً: از تقاطع جاده قديم بيرجند- خور و جاده آرک به خوسف تا تقاطع جاده آسفالته کرمان – بيرجند تا دو راهي گرنگ.

شرقاً: از دو راهي جاده قديم بيرجند – کرمان و جاده خوسف و آرک تا دو راهي کلاته شمس.

غرباً: از دو راهي تقاطع جاده آسفالته کرمان- بيرجند و جاده فرعي روستاي گرنگ تا روستاي دهن رود.

توپوگرافي منطقه : این منطقه عمدتاً كوهستاني و صخره اي است. نواحي دشتي در جنوب منطقه واقع شده و در سمت شمال داراي کوهستانهاي مرتفع و تپه ماهوري ميباشد.

از نظر اقليمي منطقه در ناحيه خشک و نيمه خشک قرار گرفته و تقريباً تمامي پديده هاي طبيعي مثل کوه, تپه, چشمه, رودخانه و قنات هاي مختلف در آن به چشم مي خورد.

از نظر پوشش گياهي، گياه غالب در منطقه آرک وگرنگ در حال حاضر در مناطق دشتي درمنه و در ارتفاعات درختچه هاي بنه و بادامشک ميباشد و ساير گياهان موجود عبارتند از: زيره, مستار, کلپوره, گل زوفا, کاکوتي, گل بومادران, آويشن, لاله قرمز ،آنغوزه، پرند, انجيرکوهي, گون, گز, بيد, کلاه ميرحسن, خارشتر, افدرا و برخي از گياهان خانواده کاسني ميباشد.

از نظر  حیات وحش پستانداران مختلف از جمله کل و بز، گرگ، شغال، روباه، خرگوش, تشي و … و پرندگان مختلفي از جمله کبک, تيهو, باقرقره, کبوتر چاهي, زاغ، انواع عقاب و پرندگان گوشتخوار، انواع گنجشک سانان و… در منطقه حضور دارند. صخره هاي صعب العبور زيستگاه گونه شاخص منطقه، کل و بز است.

 

 

             

 

روستای ماژان:

روستای ماژان خوسف در ۳۶ کیلومتری غرب بیرجند مرکز خراسان جنوبی قرار دارد.

 

 

سنگ نگاره های کال جنگال:

 کال جنگال نام یکی از دره های عمیق (کوه ریچ) از روستاهای بخش مرکزی خوسف می باشد . در قلل مرتفع کوه های این دره بر روی سنگ های صیقلی پیکره ها و نوشته هایی به زبان اشکانی نقش بسته که نشانی از زندگی با عظمت پیشینیان ما می باشد . در این محل سه تصویر و 9 ،10 کتیبه مشاهده می شود.این تصویر در حدود  164 سانتی متر طول و 123 سانتی متر عرض دارد و بر روی تخته سنگی سیاه و صیقل خورده ای هک شده است در این تصویر مرد جنگ جو دست راست را به کمر زده و با دست چپ با شیر مبارزه می کند . استاد صادق کیا متن 21 حرف که در 2 سطر و در مقابل تصویر مرد جنگ جو بر روی تخته سنگ نوشته شده چنین ترجمه کرده اند( پدر اردشیر نخور شهربان یا من اردشیر پسر شاپور شهربانم ) شاید بر اساس همین تصویر نام این محل را کال جنگال نامیده اند زیرا در گویش بیرجند کال به معنی چال و گودی و جنگال به معنی جنگ جو میباشد .

اطلاعات تکميلي      :

نام اثر: سنگ‌نگاره کال‌جنگال

نوع اثر: سنگ نگاره

شماره ثبت در فهرست ملی: 2532

تاریخ ثبت: دوشنبه, 15 آذر 1378

نوع کاربری و استفاده: بدون کاربری

مالکیت: دولتی

راه دسترسی: خاکی

شهرستان: خوسف

موقعیت اثر: خارج از شهر

نشانی: خراسان جنوبی – خوسف – روستای کال جنگال

فاصله تا مرکز شهرستان: 10

فاصله تا مرکز استان: 25

 

 

روستای خور :

بافت تاریخی روستای خور مربوط به دوره صفوی نیز متاثر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط خود است. خانه های گلی، پوشش گنبدی، حیاط مرکزی، بادگیرها، اطاق های دور تا دور حیاط، هشتی ها و دهلیزها، دیوارهای قطور، حوض و باغچه وسط حیاط به صورت هماهنگ و یکنواخت از ویژگیهای معماری خانه های روستای خور هستند که مطابق با اقلیم منطقه بوجود آمده است. تراکم خانه ها و کوچه های پرپیچ و خم و همچنین بادگیرها از شاخصهای عمده روستای خور است.

در بافت خور بناهایی همچون قلعه، آب انبار، مسجد، حسینیه، حمام و خانه های قدیمی وجود دارد که اکثرا متعلق به دوره صفوی است.

 

 

کویر خور :

کویر خور در فاصله 50 کیلومتری از محور خوسف – طبس واقع شده است.

کویر خور دارای آبگیر و نیزاری می باشد که شرایط را برای پرنده نگری مهیا می سازد و از جمله ویژگی خاص این منطقه وجود خانه های ارگانیک و برگرفته از مصالح بومی چوب های طاق در ساخت این خانه هاست به طوری که علاقمندان به کویر و طبیعت جهت استراحت کوتاه میتوانند از این خانه ها بهره ببرند.

اطلاعات تکميلي :

نام جاذبه: کویر خور

نوع جاذبه: کویر

نام شهرستان: خوسف

بهترین زمان سفر: بهار, پاییز

راه دسترسی: آسفالت, خاکی

فاصله تا مرکز شهر: 65

فاصله تا مرکز شهرستان: 65

فاصله تا مرکز استان: 100

فاصله تا نزدیکترین ایستگاه راه آهن: 170

فاصله تا نزدیکترین فرودگاه: 100

نشانی: خراسان جنوبی – شهرستان خوسف

 

 

نیزار خور:

نیزار دارای نمای زیبایی است که چشم هر بیننده ای را در دل کویر به خود جلب می کند.